Spoil Level: Almost High

پیرامون مثال‌های آورده شده در این مطلب لازم به ذکر است که  تنها کتاب‌های در حال انتشار از طریق نشریه‌ی شهر مورد تمثیل قرار می‌گیرند.

راوی یک شخصیت داستانی یا یک شخصیت خارج از داستان است که نقش صدای مؤلف را برای ارائه و رساندن اطلاعات به ویژه درباره‌ی پیرنگ به شنونده، بیننده یا خواننده را ایفا می‌کند. راوی می‌تواند به صورت ناشناس و خارج از شخصیت‌های داستان باشد؛ یکی از شخصیت‌های داستان بوده؛ یا در بعضی آثار داستانی یا غیرداستانی به عنوان یک شخصیت شرکت کننده در داستان ظاهر شود. مؤلف خود تصمیم می‌گیرد که یک شخصیت مداخله‌گر داشته باشد، یا یک شخصیت ضمنی غیرمداخله‌گر یا یک شخصیت واقف به همه‌ی امور که وجود و صدایش صرفاً برای روایت داستان برای شنونده است، بدون این‌که وجودش ضربه‌ای به رخدادهای داستان بزند. برخی داستان‌ها دارای چند راوی است که در زمان‌های یکسان، شبیه یا مختلف با صدای شخصیت‌های دیگر ارائه می‌شود؛ بنابراین مؤلف می‌تواند به جای یک زاویه دید از مجموعه‌ای از زوایای دید استفاده کند.

اول شخص:

حتماً متوجه شده‌اید در کتاب‌هایی که می‌خوانیم (خصوصاً آثار فانتزی) وقتی روایتگر داستان، اول شخص باشد – یعنی نقش اول داستان، ماجرا را از زبان خودش روایت کند – خواننده درک بهتری از داستان و فضای شکل گرفته‌ی حاکم بر آن خواهد داشت. زیرا خواننده با همذات پنداری ناخودآگاه، خودش را به جای شخصیت اصلی قرار داده و فضای عمقی داستان را عملاً لمس می‌کند. برای مثال، دو مجموعه‌ی دیموناتا و سرزمین اشباح اثر دارن شان، به دلیل اول شخص بودن روایتگری داستان، در روح تمام کسانی که این دو کتاب را خوانده‌اند حک شده است. چرا که در لحظاتی، روح خواننده و شخصیت اول داستان یکی شده و هردو همزمان اتفاقی را رقم زده‌اند.

اما روایت داستان به این شکل چندان هم بی عیب و نقص نیست، زیرا ممکن است خواننده بنا به دلایلی نتواند خودش را جای راوی داستان بگذارد. این دلایل عبارت‌اند از:

نوع قضاوت طرفین مقابل (مثال= شخصیت اول فرد مقابلش را هرطور که بخواهد توصیف می‌کند و به خواننده خط فکری می‌دهد. مثال= “نگهبان رویال منستر یه آدم پر حرف و وراجه”. و شما از حالا تا آخر داستان او را شخصی وراج در ذهن خود تلقی می‌کنید، در حالی که ممکن است او فردی نیکوار هم باشد. اما خط فکری تلقین شده باعث می‌شود ازدید اول شخص به افراد و موضوعات نگاه کنیم).

تفاوت جنسیت خواننده و اول شخص (مثال= مجموعه‌ی زام-بی که خیلی‌ها را غافلگیر کرد)!

تفاوت سلایق اول شخص و شخص مطالعه گر (چون راوی اول شخص تمام علایق و سلایقش را آشکارا و از روی خودشناسی بیان می‌کند ممکن است دیدگاهش با دیدگاه‌های شخص خواننده زمین تا آسمان تفاوت داشته باشد).

تفاوت شهرها و کشورهایی که در کتاب ذکر شده و خواننده تصویر ذهنی از آن ندارد (مثال= کتاب بانوی سایه‌ها و روایاتی  از شهر لندن).

دور از تصور بودن اتفاقات داستان (مثلاً خواننده انتظار اتفاقاتی را می‌کشد که از لحاظ اعتقادی و یا ابعاد دیگر برایش نامفهوم است. مثال= خوردن لاکِ لاکپشت).

و کلی دلیل دیگر که شما می‌توانید آن‌ها را از طریق کامنت به ما اعلام کنید.

اما به هر شکل، روایت اول شخص در داستان طرفداران خاص خودش را دارد و هستند کسانی که تنها کتاب‌های راوی اول شخص را می‌خوانند و حتی سراغ داستان‌های سوم شخص که تعدادشان خیلی بیشتر است نمی‌روند.

سوم شخص:

مثالی که در این رابطه می‌توان بدان اشاره کرد کتاب ستاره‌ی دلتورا است. با این‌که این کتاب یک شخصیت اول دارد و تقریباً قهرمان محور است، اما دست خواننده باز است تا راجع به سایر کاراکترها نیز قضاوت کند. مثلاً می‌توان شخصیت “مب” را زنی قاطع و مدبر و یا خشک و مرموز دانست. پس نتیجه می‌گیریم مسئله‌ی قضاوت افراد به عهده‌ی خود خواننده است.

و حالا مواردی که داستان‌های سوم شخص را نسبت به اول شخص برتری می‌دهند را نام می‌بریم:

گستردگی شخصیتی داستان (درباره‌ی هر شخصی می‌توان بدون محدودیت توضیح داد و به بررسی داستان‌هایش پرداخت).

گستردگی جغرافیایی داستان (می‌توان بدون این‌که شخصیتی را دخیل کنیم، از روستایی در اکوادور به کره‌ی ماه سفر کرده و بعد در اسلوونی فرود بیاییم).

نقش آفرینی چند بعدی (داستان محدود به یک نفر نیست و می‌شود افراد نامحدودی را درگیر داستان کرد و از آن‌ها گفت).

غافلگیری و عدم پیش بینی داستان (مثل داستان‌هایی که مادربزرگ‌هایمان تعریف می‌کردند، همیشه در انتظار پایانی دلچسب می‌توان نشست و برای پیش بینی آخر قصه، فلوچارت درست نکرد).

شما از چه نوع داستانی لذت می‌برید؟ اول شخص؟ سوم شخص؟

کدامیک از آثار را سردمدار روایتگری داستان می‌دانید؟

آیا تا به حال از این دید به داستان‌ها نگاه کرده بودید؟

حتماً نظرات خودتان را در این باره با ما درمیان بگذارید.